آموزش زندگی خانواده

با شتاب گرفتن تحولات اجتماعی، خانواده نیز با تغییر و تحولاتی روبرو می‌شود که از جمله می‌توان به کاهش شمار فرزندان خانواده، افزایش سال‌های تحصیلی فرزندان، افزایش سن ازدواج، افزایش تحصیلات زنان و گرایش زنان به اشتغال خارج از خانه و تغییر در نقش‌های زن و مرد اشاره کرد.
در صورت عدم پاسخ مناسب به این تغییر و تحولات، پدیده‌هایی از قبیل افزایش تعارض در خانواده، افزایش آمار طلاق و افزایش شمار فرزندان طلاق و کاهش استقبال از ازدواج را می‌توان انتظار داشت.
با استناد به شواهد قاطعی که از پژوهش‌های گوناگون به دست آمده است، خانواده مناسب‌ترین واحد هدف آموزشی در روند توسعه است.
ـ انتقال آموزش‌های منسجم در میان اعضای خانواده: آموزش به اعضای خانواده، دخیل ساختن همه اعضا از طریق آموزش‌های منسجم، انتقال پیام در میان نسل‌ها و جنس‌ها، هم‌گرایی و فهم مشترک اعضای خانواده را به همراه دارد.
ـ تداوم آموزش: با طراحی آموزش‌های منسجم در مراحل مختلف زندگی، می‌توان به تدوام آموزش در سنین و مراحل مختلف زندگی دست یافت.
ـ خانواده به عنوان واحد اجتماعی: جامعه از واحدهای خانوادگی تشکیل شده است. در صورت نشاط و قوت خانواده‌ها، نشاط و قوت جامعه نیز محقق می‌گردد.
در این راستا با توجه به سه اصل آموزشی:
1 ـ نیاز مردم به حمایت در مواجهه با مشکلات اجتماعی
2 ـ تاثیر بخشی آموزش در پیشگیری از مشکلات اجتماعی
3 ـ آموزش پذیری افراد در سراسر عمر

طرح آموزش زندگی خانواده در راستای پیشگیری شکل گرفته است. این آموزش پیشگیرانه، شامل بهبود و افزایش آگاهی، اطلاعات و مهارت‌هایی است که با توجه به نقش محوری خانواده و با هدف افزایش رضایتمندی و افزایش پایداری خانواده‌ها شکل می‌گیرد.
محتوای آموزشی:
این برنامه، زمینه‌ی اصلی آموزش خانواده را در 10 حوزه آموزشی تعیین کرده است:
1 ـ خانواده در جامعه
درک خانواده و ارتباطات آنها با دیگر جوامع از قبیل انجمن‌های آموزشی، دولتی، مذهبی و شغلی در خانواده.
2 ـ پویایی‌های درونی خانواده
فهم و درک نقاط قوت و ضعف خانواده و چگونگی ارتباط اعضای خانواده با همدیگر.
3 ـ رشد و تکامل انسان در طول زندگی
فهم تغییرات تکامل افراد خانواده در جریان زندگی خانوادگی براساس دانش معنوی، جسمانی، شناختی، اجتماعی، اخلاقی و زوایای شخصیتی
شامل: قبل از تولد، دوران شیرخوارگی، اوایل و اواسط کودکی، نوجوانی، بزرگسالی، سالمندی
4 ـ ارتباط جنسی
درک جنبه‌های فیزیولوژیک، روانی و اجتماعی تکامل جنسی در طی زندگی برای تطابق با زندگی سالم جنسی
برخی مبانی پذیرفته‌شده در این آموزش‌ها به قرار زیر است:
1 ـ زندگی جنسی انسان بخشی از طبیعت اوست.
2 ـ پرهیز از رابطه جنسی تا بزرگسالی و ازدواج، زیر بنای سلامت روانی، عاطفی و جسمانی است.
3 ـ اصول وجدانی، اخلاقی و مذهبی افراد، در تصمیم گیری درباره رفتارهای جنسی و روابط فردی تعیین کننده است.
5 ـ ارتباطات بین فردی
درک تکامل و حفظ ارتباطات بین فردی شامل: خود و دیگران، مهارت‌های ارتباطی، صمیمیت، عشق، علاقه و دوست داشتن و ارتباط با دیگران.
6 ـ اداره منابع خانواده
درک تصمیم‌گیری‌های افراد و خانواده‌ها در مورد گسترش و توزیع منابع شامل: زمان، پول، دارایی‌ها، انرژی، دوستان، همسایه‌ها و مکان، جهت رسیدن به اهدافشان.
7 ـ فرزندپروری
شیوه‌های فرزندپروری، راهنمایی و تعلیم کودکان و نوجوانان
8 ـ قانون خانواده و سیاست عمومی
درک تعریف قانونی خانواده و قوانینی که بر خانواده تاثیر می‌گذارند.
9 ـ اخلاقیات
درک سامانه باورهای اجتماعی و ارزش‌های مربوط به رفتار صحیح انسانی و توانایی بررسی تحلیلی پرسش‌ها و موضوعات اخلاقی
10 ـ روش شناسی آموزش زندگی خانواده
درک فلسفه کلی و اصول گسترده آموزش زندگی خانواده همراه با توانایی برای برنامه‌ریزی، تحقق بخشیدن و بررسی برنامه‌های آموزشی.
استراتژی‌های برنامه:
ـ تولید دانش پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی با تاکید بر شناسایی عوامل موثر در کارآیی خانواده
ـ تدوین بسته‌ی آموزشی برای آموزشگران طرح (تربیت آموزشگر)
ـ ایجاد فرصت‌های آموزشی برای زوج‌ها و اعضای خانواده
ـ ایجاد دیدگاه مشارکتی در سطح برنامه‌ریزان و مسئولان اجرایی در امر آموزش‌های زندگی خانواده

روش‌های عمده آموزشی:
ـ اطلاعات و آگاهی دادن
ـ تکمیل پرسش‌نامه و تمرین
ـ مهارت‌آموزی
گرو‌ه‌های هدف:
خانواده در مراحل مختلف چرخه زندگی:
1 ـ خانواده در سال‌های ابتدایی پس از ازدواج
2 ـ خانواده پس از تولد فرزند
3 ـ خانواده در دوره میانسالی
4 ـ خانواده در دوره سالمندی
بسترهای آموزش:
ـ آموزش زندگی خانواده در مراکز آموزش سازمان بهزیستی
ـ آموزش زندگی خانواده در مراکز آموزش ـ مشاوره خصوصی
ـ آموزش زندگی خانواده با همیاری سازمان‌های مردم نهاد (NGOs)
ـ آموزش زندگی خانواده با همیاری آموزش و پرورش، به خصوص انجمن اولیا و مربیان
ـ آموزش زندگی خانواده با همیاری وزارت بهداشت در مراکز بهداشتی
ـ آموزش زندگی خانواده در سطح مراکز ـ ادارات، کارخانجات
ـ همکاری با صدا و سیما جهت گسترش و تولید برنامه‌های متنوع آموزشی
ـ سایر موارد بنا به تناسب موقعیت‌ها یا فرصت‌های موجود در استان